Hükümetimizin en çok sevdiği istihdam şekli olan sözleşmeli personel ile kadrolu personel arasındaki farklar nedir?
Hükümetimizin en çok sevdiği istihdam şekli olan sözleşmeli personel ile kadrolu personel arasındaki farklar nedir? Bu soru bir çok adayın aklını karıştırmaktadır. Mevzuatımızda çok sayıda sözleşmeli personel vardır. Sözleşmeli personel ile memurluk istihdamı arasında da çok sayıda fark vardır.
Bu farkların büyük çoğunluğu kamu iktisadi teşebbüslerinde çalışanlar hariç bütün sözleşmeli personeller için söz konusudur. (KİT te çalışmakta olan sözleşmeli personel ile memurlar arasındaki farklar daha önce belirtilmişti.)
Güvence Açısından;
Akıldaki en büyük kuşku; Devlet memurlarının sahip oldukları güvence sözleşmeli personel olarak çalışanlar için de söz konusu mudur? Bu soruya kısaca verilecek cevap hayır olacaktır. Sözleşmeli personel, idareyle yapmış oldukları bir sözleşmeye göre çalıştırılmaktadır. Sözleşmede çalıştırılan kişilerin ücretleri, sosyal ve mali hakları belirtilmiştir. Sözleşmede yer alan hükümlere uyulması kaydıyla idare sözleşmeyi fesih etme yetkisine sahiptir. Bu nedenle sözleşmeli personelin sahip olduğu güvence sözleşmede yer alan hükümlere uyulduğu sürece çok zayıftır. Ama tabi ki durup dururken bir sözleşmeyi fesih etmek bu kadar kolay değildir. Hukuken idare yaptığı her türlü eyleme gerekçeli ve hukuka uygun olarak yapmak zorundadır.
Mali Haklar Açısından;
Sözleşmeli personelin ücret durumu memur olarak aynı unvanla çalışanlara yakındır. Bazı kurumlarda istihdamın dayanağı olan kanundan kaynaklanan farklılıklar vardır. Örneğin Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılmasına İlişkin Kanuna göre istihdam edilenlerin maaşları, 657 sayılı Kanunun 4/B maddesine göre sözleşme ile çalıştırılan sağlık personelinden daha yüksektir. Bu kategoride çalışanların genel olarak ücretleri Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmektedir. Hizmet yılı, unvan ve diğer niteliklerle bağlantılı olarak ücretler belirlenmektedir. Şimdiye kadar memur ücretlerine gelen zam oranında sözleşmeli personel ücretleri de artırılmaktadır. Sağlık Bakanlığında çalışan sağlık elamanlarının ücretleri kendi içinde bile farklıdır. Döner sermaye ile 657 nin 4/B olan sözleşmelilerin ücretleri birbirinden farklıdır.
Sözleşmeli personelin emekliliğe ayrılmasında da çalıştığı her tam yıl için iş sonu tazminatı ödenir.
Sosyal Haklar Açısından
Sözleşmeli personel SSK lı, memurlar ise emekli sandığına tabi olarak çalışmaktadır. Sosyal güvenlik kurumu kanunu ile genel sağlık sigortası kanunu bu açıdan eşitlik sağlayacaktır. Bunun dışında her iki kategorinin sahip olabileceği diğer sosyal haklar açısından ise farklılıklar söz konusu olmakla beraber memur lehine bir durumun olduğunu belirtebiliriz. Servis imkanından eşit olarak faydalanılır. Bir başka örnek ise yemekhane imkanıdır. Sözleşmeli personel, memurdan daha fazla para ödeyerek bu imkandan faydalanır. Bunun en büyük neden, Devletin memurlara yiyecek yardımında bulunabilmesine karşılık sözleşmeli personel için bu tür bir yardımda bulunmamasıdır. Sağlık Bakanlığındaki yemek olayında ise farklılık yoktur. Hastanede ücretsiz olan yemek imkanının sağlık ocaklarında zaten söz konusu olduğunu belirtebiliri bu imkan söz konusu değildir. Lojman imkanında ise durum memur lehinedir.
Yükselme İmkanı Açısından
Sözleşmeli personelin yükselmesi diye bir durum söz konusu değildir. Sözleşmeli personel mevcut unvanı ile çalışmaya devam eder. Hiyerarşik görevler arasında sözleşmeli personelin unvanlarına yer verilmemiştir. Ayrıca, esasında sözleşmeli personelin yürütmekte olduğu hizmetin de geçici olduğu değerlendirilmektedir. Bu nedenle sözleşmeli personele yöneticilik görevi verilmesi mümkün değildir.
Çalışma Koşulları
Genel olarak sözleşmeli personelin çalışma koşulları daha ağırdır. Zayıf güvence sözleşme ile ağırlaştırılmış koşullar getirmiştir. Örneğin sözleşmeli personele daha fazla mesai ücreti ödenmez. 657 sayılı DMK ya göre istihdam edilen personelin çalışma koşulları esas itibariyle adı geçen Kanun tarafından düzenlenmiştir.
İzin
Sözleşmeli personelin de yıllık, hastalık gibi izin hakları vardır. Memurların bir sonraki yıla devredilebilen izin hakları varken sözleşmelilerde ise yılı içinde kullanılmalıdır. Memurların 10 yıllık hizmetini doldurması durumunda mazeretsiz olarak bir defaya mahsus 6 ay kadar ücretsiz izin hakkı sözleşmeliler için söz konusu değildir. Benzer durum askerlik dolayısıyla vardır. Askerlik dolayısıyla ücretsiz izin verilmesi mümkün değildir. Bu nedenle nadir de olsa askere giden sözleşmeli personelin askerlik dönüşü işe başlatılmama durumu yaşanmaktadır.
Mazeret izini açısından ise sözleşmeli kadın personelin de memurlar gibi doğumdan önce ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 18 hafta izin verilir. Çocuğu dünyaya geldikten sonra da memurlar gibi süt izni verilir. Sözleşmeli personele de eşinin doğum yapması halinde iki gün, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, annesinin, babasının, eşinin, çocuğunun veya kardeşinin ölümü halinde ve her olay için üç gün ücretli mazeret izni verilir.
Tayin Hakkı
Memurların belli koşullar dahilinde olan var olan tayin hakları sözleşmeliler için geçerli değildir. Kısaca sözleşmelilerin tayini diye bir olgu yoktur. Birimlerinde çalıştırılma zorunlulukları vardır. İstisnai olarak bazı kurumlarda sözleşmeli personelin geçici görevlendirmesi diye bir durum söz konusudur.
Sözleşmeli olarak çalışanların memuriyete geçebilmeleri için kanunda değişiklik yapmak gerekmektedir. Kanunen düzenlenmediği takdirde sözleşmeli olarak çalışanların memur kadrolarına geçmesi imkan dahilinde değildir.
Özetle sözleşmeli personel olarak istihdam edilmek, hükümetin işine gelen bir durum olmakla beraber vatandaşın işine gelen bir durum değildir.
Çalışma Süresi Açısından
Memurlukta asli ve sürekli görevlerin yerine getirilmesi esastır. Yürütülen hizmetin sürekliliği bu hizmeti yürüten memurlarında sürekli çalıştırılması ile doğru orantılıdır. Buna karşılık sözleşmeli personelin süreklilik ilkesi çerçevesinde çalıştırılması söz konusu değildir. Teorik bu durum fiilen farklıdır. Sözleşme süresinin mali yılla sınırlı olmasına karşılık sözleşmeli personel olarak yıllarca çalışmakta olan personel bulunmaktadır.
eSerdaR Hakkında
